W imieniu kilku żoliborskich wspólnot i spółdzielni, złożyliśmy następujące pismo do dr Magdaleny Gawin, wiceministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Generalnego Konserwatora.
Szanowna Pani Minister,
W związku ze znacznym przyśpieszeniem prac zmierzających do realizacji przez władze miasta stołecznego Warszawy inwestycji „Trasa mostu Krasińskiego” zwracamy się do Pani Minister jako Generalnego Konserwatora o zainteresowanie i objęcie osobistym nadzorem konserwatorskim wspomnianego projektu.
W planowanym przebiegu nowej tzw. „Trasy Krasińskiego” związanej z budową mostu zaprojektowano gigantyczny w swojej skali węzeł komunikacyjny w rejonie Wisłostrady, właściwy dla nowych rozwiązań komunikacyjnych położonych na obrzeżach wielkich aglomeracji miejskich. Planuje się dalszy przebieg ”Trasy Krasińskiego” na odcinku od mostu do Pl. Wilsona a w przyszłości dalej do ul. Broniewskiego z przewidzianym intensywnym natężeniem ruchu samochodowego i tramwajowego (2 pasy jezdni w każdym kierunku w środku linia tramwajowa).
Obecnie w całej Europie odchodzi się od rozwiązań komunikacyjnych wprowadzających do centrum miast ogromne strumienie pojazdów. Realizacja tak planowanej inwestycji spowoduje przecięcie Żoliborza Historycznego w połowie jego obszaru. Zniszczy to układ urbanistyczno-architektoniczny, jak również naruszy tkankę społeczną Dzielnicy. Istnieje również zagrożenie zastosowania „ekranów izolacyjnych” wzdłuż przebiegu całej trasy, gdyż po jej wybudowaniu pomiary natężenia hałasu przekroczą dopuszczalne normy zgodne ze standardami Unii Europejskiej. Z drugiej strony ze względu na ochronę wartości zabytkowych Żoliborza ewentualne zastosowanie tych współczesnych form wydzielania i izolowania przebiegu tras komunikacyjnych wykorzystywanych w przypadku intensywnego nasilenia ruchu spowoduje całkowite zniszczenie zabytkowego charakteru dzielnicy.
Zrealizowana w latach dwudziestych XX wieku koncepcja przestrzenna miasta-ogrodu na Żoliborzu została uznana za wartość jako dobro kultury narodowej i potwierdzona wpisami do rejestru zabytków:
- Żoliborz Oficerski – nr wpisu 812 w dn. 20.03.1973 r.
- Kolonia Dziennikarska – nr wpisu 1557 w dn. 22.04.1994 r.
- Obszar całego Żoliborza Historycznego – nr wpisu 994 w dn. 30.09.1980 r.
- Założenia budowlano-urbanistyczne Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej – nr wpisu 1502 w dn. 15.01.1992 r.
- Kolonia Urzędnicza układ urbanistyczny i zespół budowlany z zielenią – nr wpisu 1576 w dn. 22.04.1994 r.
O wpisie do rejestru zabytków zdecydowały następujące elementy kompozycji tych układów przestrzennych:
- Rozplanowanie ulic i placów
- Proporcje terenów zielonych (ok. 60%) w odniesieniu do terenów zabudowanych (ok. 40%) tworzących klimat miasta-ogrodu
- Skala gabarytów architektury i wzajemnych proporcji przestrzennych oraz zieleń jako element krajobrazu otaczający architekturę
- Parki, skwery, dziedzińce przestrzeni między zabudową oraz zielone ogrody na dachach budynków
- Ciągi ulic i trasy komunikacyjne lokowane w pasach zieleni z arteriami Al. Wojska Polskiego szerokości 80 m i ul. Krasińskiego szerokości ok. 50 m.
- Bardzo bogaty, towarzyszący zabudowie mieszkaniowej program socjalny oraz kulturalno-edukacyjny tworzący ogromny obszar infrastruktury funkcjonalnej nieosiągalny do chwili obecnej w nowych realizacjach zespołów osiedli mieszkaniowych w Polsce.
- Na terenie założenia urbanistycznego Żoliborza zrealizowano wiele dzieł indywidualnej architektury modernizmu polskiego, zespołów mieszkaniowych oraz obiektów użyteczności publicznej projektowanych przez najwybitniejszych ówczesnych architektów.
Żoliborz Historyczny jak każdy układ urbanistyczny podlega stałej rewaloryzacji dostosowującej jego funkcjonowanie do uwarunkowań współczesnego świata. Jednak jest również oczywiste i gwarantowane odpowiednimi zapisami w ustawie o „O ochronie zabytków”, że każda nowa ingerencja w przestrzeń historycznego układu nie może naruszać jego zabytkowego charakteru i musi odbywać się zawsze pod nadzorem konserwatora zabytków.
Obowiązek ochrony dóbr kultury zapisany jest również w Konstytucji RP.
Kwestia ta została także uregulowana w prawie międzynarodowym, w konwencjach haskiej, genewskiej i paryskiej. Ta ostatnia, przyjęta w Paryżu dnia 16 listopada 1972 r. poświęcona jest sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego.
W pojęciu tym uwzględnia się m.in. zespoły budowli samodzielnych lub łącznych mających ze względu na wyjątkową architekturę, charakter i spójność z krajobrazem wyjątkową, ponad czasową wartość powszechną.
Dlatego też dziwi i budzi najwyższe zaniepokojenie wypowiedź obecnego na spotkaniu reprezentacji środowisk Żoliborza u wiceprezydenta Warszawy p. J. Wojciechowicza w dniu 30 października br. przedstawiciela Stołecznego Konserwatora. Pracownik ten zapytany o stanowisko Urzędu stwierdził, że konserwator nie zajął stanowiska odnośnie planowanej inwestycji.
O obowiązku występowania o zezwolenia i wytyczne Stołecznego Konserwatora nawet w przypadku najdrobniejszych prac remontowych (np. remont kominów czy fundamentów) wiedzą Wspólnoty zarządzające budynkami należącymi do żoliborskiego zabytkowego układu urbanistycznego. Jednocześnie obowiązek ten jest ignorowany w przypadku tak ogromnej ingerencji w zabytkową substancję Żoliborza (sic!).
Kompozycja przestrzenna Żoliborza jest w swojej koncepcji równoważna z najlepszymi europejskimi przykładami osiągnięć urbanistyki z początku XX wieku zrealizowanymi w Anglii, Holandii, Austrii podlegających ścisłej ochronie konserwatorskiej.
Jako mieszkańcy Warszawy, a szczególnie żoliborscy obywatele mamy moralny i prawny obowiązek chronić tę unikalną wartość Żoliborza Historycznego, która tworzy specyficzny i charakterystyczny klimat naszej dzielnicy oraz jest częścią dziedzictwa kulturowego Warszawy i Polski. Dlatego zwracamy się do Pani Minister z apelem i prośbą o ochronę przed grożącym jej barbarzyńskim zniszczeniem i objęcie osobistym nadzorem konserwatorskim planowanej inwestycji, jeśli władze Miasta nie wycofają się ze swoich zamierzeń. Dla umożliwienia kontaktu w powyższej sprawie w piśmie zostały podane informacje adresowe oraz numery telefonów trzech osób.
Wniosek popierają Wspólnoty Mieszkaniowe i Spółdzielnie żoliborskie, których pieczęcie firmowe zamieszczono poniżej.
Z wyrazami szacunku
Jagoda Pietryszyn, Alina Uszyńska, Józef Menes oraz reprezentanci żoliborskich wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych.